...........นานมาเเล้วประมาณ 5,000 ปี บริเวณเเม่น้ำหวงโหทางตอนเหนือของประเทศจีนปัจจุบัน ได้มีกลุ่มชนอาศัยอยู่ 3 กลุ่มใหญ่ด้วยกัน คือ กลุ่มซือโยว่ 蚩尤 (Chi you.บรรพบุรุษของม้ง) ทักจากบริเวณของซือโยว่ มีอีกสองกลุ่มชนใหญ่ๆอาศัยอยู่เช่นกัน คือ กลุ่มห่วงตี้ เเละกลุ่ม เหยือนตี (บรรพบุรุษคนจีน)้ เมื่อเเต่ละกลุ่มขยายเผ่าพันธุ์เพิ่มขึ้น ทำให้ต้องขยายที่ทำกิน ขยายอาณาเขต จึงเกิดศึกระหว่าง ซือโยว่ กับห่วงตี้เเละเหยือนตี้ ในบันทึกประวัติศาสตร์จีน เมื่อ 5000 ปีก่อนได้เขียนเป็นนิทานใว้ว่า ศึก หวงตี้ปะทะซือโยว่ สงครามดำเนินกันมานานหลายปี หลายครั้ง เเต่ละครั้งนั้น ห่วงตี้พ่ายเเพ้ต่อซือโยว่ตลอด เพราะซือโยว่สมัยนั้น รู้จักทำขวางหิน จุดไฟ เเละธนู หวงตี้จึงไปขอความร่วมมือจากเหยียนตี้ ให้ร่วมมือกันกำจัดซือโยว่ สงครามครั้งสุดท้าย กลุ่มของหวงตี้เเละกลุ่มของเหยียนตี้ จึงช่วยกันสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ใว้เหนือหมู่บ้านของซือโยว่ เมือถึงฤดูฝนมาทำให้อ่างเก็บน้ำได้ปริมาณมากพอที่จะท่วมหมู่บ้านของซือโยว่ ห่วงตี้เเละเหยียนตี้จึงช่วยกันทำหลายอ่างเก็บน้ำ น้ำได้เข้าท่วมหมู่บ้านซือโยว่ ทำให้สมาชิกพี่น้องซือโยว่ล้มตายจำนานมาก ในศึกครั้งนี้เองซือโยว่เป็นฝ่ายเเพ้ หลังจากเเพ้สงคราม ซือโยว่มีลูกอยู่สามคน เเต่ละคนได้พากลุ่มคนจำนวนหนึ่งไปด้วย โดยคนที่หนึ่งพาผู้คนจำนวนหนึ่งอพยพไปทางทิศตะวันออกโดยกลุ่มเเรกนี้ปัจจุบันสันนิษฐานว่าเป็นคนญี่ปุ่น ส่วนกลุ่มที่สองอพยพลงทิศตะวันออกเฉียงใต้ กลุ่มที่สองสันนิษฐานว่าเป็นคนเกาหลี เนื่องจากวัฒณธรรมเกาหลีเเละม้งคล้ายกันมากเเละประวัติศาสตร์เกาหลีก็มีบรรบุรุพ ซือโยว่ (치우)บรรพบุรุษเดียวกันกับม้ง ส่วนกลุ่มที่สามนั้นได้อพยพลงทิศตะวันตกเเละมาสร้างอณาจักรใหม่ชื่อ สานเหมียว 三苗 หรือ Peb Hmoob(อณาจักรนี้ประกอบไปด้วยม้ง 3 กลุ่มใหญ่ด้วยกัน คือ Hmong/ม้ง, Hmub/มู้, เเละGhoxong/Qos xyooj อยู่ระหว่าง หูหนาน กุ้ยโจว้ เเละยูนนาน อณาจักรสานเหมียวปกครองมาได้ 1,000 กว่าปีก่อนที่จะเกิดอณาจักร ชู่ ขึ้นมา ช่วงระหว่างสร้างอณาจักรสานเหมียว 三苗 นั้นชนชาติม้ง ได้เจริญรุ่งเรืองถึงที่สุด ช่วงเวลานี้ม้งก็มีกษัตริย์ชื่อ เฒ้าเเถ เเละฮัวทั๋ว ม้งมีการเเบ่งการปกครองเป็นสามฝ่าย ฝ่ายที่หนึ่งปกครองดูเเลบ้านเมืองที่ดินอนาเขต สอง.ฝ่ายกฏหมายดูเเลเเก้ไขปัญหา
ต่างๆให้ชาวม้ง สาม.ฝ่ายวัฒณธรรมจารีต ประเพณีปัจจุบันวัฒณธรรมม้งยังสืบทอดปฎิบัติอย่างเคร่งครัดสืบต่อกันมา หลังจากอณาจักรสานเหมียวปกครองมาได้ 1,000 กว่าปี ก็ถูกกษักติย์อวี่ เเห่งราชวงค์เซี่ย ( 2000ปีก่อนคริสตกาล)
ได้ทำสงครามกับอณาจักรสานเหมียว กษัตริย์อวี่ได้ชัยเเละอณาจักรสานเหมียวจึงตกอยู่ในการปกครองของอณาจักรเซี่ย ภายใต้การปกครองของจีน จีนได้เเบ่งม้งออกเป็นกลุ่มต่างมากมายหลายกลุ่ม ตามเสื้อผ้าที่ใส่ เพื่อให้ง่ายต่อการปกครองเเละเพื่อไม่ให้ให้ม้งร่วมตัวกันได้ ช่วงนี้จีนได้ยึดที่นาที่ดินม้งเเละเก็บภาษีจำนวนมากจนทำให้เกิดศึกระหว่างตามมาอีกหลายครั้ง จนปี 1615 ปลายยุคราชวงค์หมิงต้นยุคราชวงค์ชิง จีนได้สร้างกำเเพงยาว 100 กว่าไมล์ใว้ป้องกันชาวม้ง ซึ่งปัจจุบันกำเเพงนี้อยู่ในเขตหูนาน สงครามระหว่างม้งกับจีนก็ยังยื่อเยื้อมาเรื่อยๆ ในปี 1734-1741 จีนได้ออกกฎมาบังคับชาวม้งให้จ่ายภาษีเเพ่ง เเละได้ยืดที่ดินชาวม้ง เเละถ้าคนม้งใดทำผิดหนึ่งคนต้องมีความผิดทั้ง10ครอบครัว ชาวม้งทนไม่ได้กับการถูกจีนรังเเก ข่มเหง จึงลุกขึ้นต่อสู้ก่อให้เกิดวีรบุรุพมากมายหลายท่าน เช่น วีรบุรุษวื้อป้าเยีย ที่ลุกขึ้นมาเป็นผู้นำม้งเเละจีนชาวฮั่นต่อสู้ราชวงค์ชิง (แมนจู) ราวๆปี1855 ผู้นำม้งชื่อ จ้าโซ่งเหม ได้รวบรวมชาวม้งลุกขึ้นสู้อีกครั้งหนึ่ง เเต่สุดท้ายก็ได้พ่ายเเพ้ เเละชาวม้งจำนวนมากได้อพยพเข้าสู่ เวียดนาม ลาว ไทย พม่า ต่อมายุค ยุคสาธารณรัฐจีน (ค.ศ. 1912-1949) ผู้นำชาวม้งได้ร่วมกับเหมาเจอตุง ปฎิวัต ได้สำเร็จ จีนได้ให้กลุ่มชนชาติต่างๆ มีมากถึง56ชนชาติ ได้มีสิทธิปกครองตนเอง ซึ่งปัจจุบันชาวม้งในเขตปกครองตนเอง ได้มีการพัฒนาทุกด้านทัดเทียมกับอรยประเทศในขณะเดียวกันก็ยังรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีใว้อย่างเหนียวเเน่น ให้คนรุ่นหลังเเละช่าวต่างชาติได้ศึกษาเรียนรู้ต่อไป
